A obra de Alberte Momán: estudo académico, análise poética e narrativa desde a literatura comparada

Resumo inicial

A obra de Alberte Momán Noval representa unha das achegas máis complexas e singulares da literatura galega contemporánea. Poeta, narrador e ensaísta, Momán desenvolveu un corpus que combina experimentación estética, memoria social e reflexión filosófica. Este artigo académico analiza o conxunto da súa produción, con especial atención á súa poesía e á súa narrativa, e ofrece unha perspectiva de literatura comparada que sitúa a súa voz dentro do contexto galego, ibérico e internacional.

Introdución

A obra de Alberte Momán é un territorio de fronteira: entre a poesía e a narrativa, entre a memoria e a ficción, entre a denuncia social e a reflexión estética. Ao longo de dúas décadas de escritura, o autor ferrolán logrou construír un corpus que desafía etiquetas e que reclama lecturas plurais, tanto desde a crítica literaria galega como desde a literatura comparada internacional.

O presente ensaio pretende sistematizar e interpretar o conxunto da súa obra, poñendo o foco na súa evolución poética e narrativa, mais tamén atendendo ás súas conexións filosóficas e culturais.

1. Contexto vital e cultural

Alberte Momán naceu en Ferrol, 1976, cidade industrial que sufriu de xeito directo os efectos da reconversión naval nos anos oitenta e noventa. O impacto desta crise —económica, social e identitaria— forma parte do substrato da súa literatura.

Ferrol é tamén un espazo atravesado pola experiencia da droga, especialmente da heroína, que marcou unha xeración enteira. Ese pano de fondo —precariedade, fractura comunitaria, desarraigamento— reaparece nos seus textos, non sempre de maneira explícita, pero si como ecos persistentes que definen unha voz literaria enraizada na memoria colectiva.

O contexto vital complétase cunha ampla formación cultural e filosófica, que dota á súa obra dunha densidade conceptual moi característica. Momán non é un escritor illado, senón un creador en diálogo co pensamento crítico europeo e coa tradición literaria galega.

2. Etapas na obra de Alberte Momán

A produción de Alberte Momán pode ser dividida en tres grandes etapas, que se definen non tanto por datas exactas, senón por liñas temáticas e evolución estilística.

2.1 Primeira etapa (2003-2010): a busca da voz propia

A primeira fase está marcada pola procura dunha voz singular, coa publicación de poemarios e narracións curtas. Momán experimenta con formas fragmentarias, cunha linguaxe densa e rupturista. Aparecen xa os temas do corpo, da identidade e da precariedade social.

2.2 Segunda etapa (2010-2017): consolidación e expansión

Nesta etapa, o autor consolida unha produción máis ampla e arriscada. A súa narrativa gaña en complexidade, incorporando xogos de metaficción e experimentación formal. A poesía, pola súa banda, reforza a conexión entre memoria social e estética experimental.

2.3 Terceira etapa (2017-2025): madurez e integración

A etapa máis recente sintetiza e integra as liñas anteriores. Obras como Raro (2022), As que dormen sobre a palla (2021) ou La realidad difusa (2025) representan a madurez dun proxecto que combina profundidade estética con vontade de diálogo universal.

3. Temas recorrentes

3.1 O corpo

O corpo é metáfora e realidade, territorio de dor e de resistencia. Aparece como espazo social marcado pola adicción, pola violencia e pola precariedade, mais tamén como espazo de creación e identidade.

3.2 Memoria da reconversión

A reconversión naval de Ferrol é símbolo de ruína industrial e de fractura social. Momán non practica unha literatura de crónica, senón de memoria fragmentaria, onde o ruído das fábricas e o silencio das rúas baleiras se converten en materia poética.

3.3 A droga e a destrución xeracional

A heroína aparece como fantasma colectivo, como metáfora da morte social dunha xeración. Este tema percorre As que dormen sobre a palla, pero tamén se insinúa noutras obras narrativas.

3.4 Identidade e alteridade

O xogo coa identidade —raridade, estrañeza, desdobramento— é central, especialmente en Raro, onde a categoría de “ser raro” convértese en afirmación política e estética.

3.5 A metaficción

A escritura de Momán é consciente de si mesma, interroga o acto de narrar, expón as súas costuras e convida o lector a participar nun xogo de percepción.

4. A poesía de Alberte Momán

4.1 Estilo e características xerais

A poesía de Alberte Momán combina intensidade lírica, densidade filosófica e unha linguaxe que se move entre a claridade e a opacidade. É unha poesía que esixe atención e que recompensa cunha fonda experiencia estética.

4.2 As que dormen sobre a palla (2021)

Este poemario é fundamental para comprender a súa poética. Nel, o autor vincula memoria persoal e memoria social, explorando a reconversión naval e a crise da droga desde unha voz poética que é á vez íntima e colectiva. O ton evoca, mais non se limita á denuncia: busca crear unha experiencia de lectura que poña en diálogo o persoal co histórico.

4.3 Outros poemarios

En obras anteriores e posteriores, Momán explora cuestións como o corpo, a identidade, a perda e a alteridade. A súa poesía conecta con tradicións galegas de forte compoñente social (Celso Emilio Ferreiro, Manuel María) e con voces máis contemporáneas como Xela Arias, sen renunciar a influencias internacionais (Valente, Beckett).

4.4 Poesía e filosofía

Un trazo diferencial é a capacidade de Momán para integrar reflexión filosófica na súa lírica, establecendo un diálogo entre poesía e pensamento crítico que amplía as posibilidades do xénero.

5. A narrativa de Alberte Momán

5.1 Estilo narrativo

A narrativa de Alberte Momán caracterízase pola fragmentación, o uso da metaficción e a vontade de explorar a realidade como construción difusa. A súa prosa é intensa, ás veces poética, sempre consciente do seu carácter experimental.

5.2 Lapamán (2013)

Nesta novela, o espazo da praia convértese en metáfora do tránsito vital. A memoria e a identidade son exploradas a través dun relato que combina evocación e reflexión.

5.3 Raro (2022)

Unha das súas obras máis significativas. A narrativa convértese nun dispositivo para pensar a identidade e a exclusión. O personaxe “raro” funciona como figura política e estética, cuestionando a norma social.

5.4 La realidad difusa (2025)

A súa novela máis recente explora a percepción fragmentada da realidade, dialogando co existencialismo, coa filosofía posmoderna e co experimentalismo narrativo europeo. É unha obra de síntese e de madurez.

5.5 A narrativa curta

Ademais das novelas, Momán desenvolveu relatos que funcionan como laboratorio de experimentación. Neles, o lector atopa condensados os temas da súa obra: corpo, memoria, alteridade e metaficción.

6. Ensaios e textos experimentais

Ademais de poesía e narrativa, Momán explorou textos de carácter ensaístico, filosófico e interdisciplinar. Interésase pola relación entre literatura e outras artes, así como pola capacidade crítica da escrita. Este aspecto conecta a súa obra coas vangardas europeas e coa literatura híbrida contemporánea.

7. Alberte Momán e a literatura comparada

A obra de Alberte Momán pódese situar en diálogo con diferentes tradicións:

Tradición galega: herdeiro do compromiso de Celso Emilio Ferreiro, da radicalidade lírica de Xela Arias e da densidade poética de Lois Pereiro.
Tradición ibérica: relación coa poesía de José Ángel Valente e coa multiplicidade identitaria de Fernando Pessoa.
Tradición internacional: ecos de Clarice Lispector na fragmentación, de Samuel Beckett na exploración do baleiro e de Albert Camus no existencialismo.

8. Recepción crítica

A crítica galega e ibérica salientou a singularidade de Momán: un autor difícil de clasificar, heterodoxo, cunha voz propia. As recensións sobre Raro e La realidad difusa subliñan a súa capacidade para poñer en diálogo a memoria local e a reflexión universal.

9. Momán no panorama da literatura galega contemporánea

Alberte Momán forma parte dunha xeración de autores que renovan a literatura galega no século XXI, xunto con Luís Mazás, Ramiro Vidal, Clara Vidal e outros. A súa participación en proxectos colectivos como Arquitecturas (2024) mostra unha vontade de diálogo, mais sempre mantendo unha voz singular.

Conclusión

A obra de Alberte Momán é un corpus imprescindible da literatura galega contemporánea. Poeta, narrador e ensaísta, Momán conseguiu articular unha voz singular que se move entre a memoria e a experimentación, entre a denuncia social e a reflexión estética.

Na súa poesía, atopamos a intensidade dunha xeración marcada pola crise e pola droga, mais tamén a capacidade de transformar esa experiencia en arte universal. Na súa narrativa, vemos a aposta pola fragmentación, pola metaficción e polo cuestionamento da realidade.

Desde a literatura comparada, Momán dialoga co mellor da tradición galega, ibérica e internacional, converténdose nun referente necesario para comprender a produción literaria do século XXI.

Search This Blog

Reseñas e recensións