Recensión crítica de A sociedade dos coidados de Alberte Momán Noval

A sociedade doscoidados, de Alberte Momán Noval, é unha obra literaria que mergulla ao lector nun universo complexo e poético, onde se exploran temas como a exclusión social, a identidade, a resistencia e a busca de sentido nun mundo en descomposición. A través dunha prosa rica en imaxes e simbolismos, Noval constrúe unha narrativa fragmentada que desafía as convencións tradicionais, invitando a unha reflexión profunda sobre a condición humana e as estruturas que a condicionan.

Estrutura e estilo narrativo

A obra está estruturada en fragmentos breves, case poéticos, que se intercalan con pasaxes narrativas máis extensas. Esta estrutura non lineal reflicte o caos e a fragmentación que caracterizan as vidas dos personaxes. O estilo de Noval é lírico e evocador, con descricións minuciosas que converten o cotián en algo transcendente. Por exemplo, a imaxe da luz que incide sobre un corpo espido ou o po que cobre os obxectos ausentes son metáforas poderosas da perda e a memoria.

A linguaxe empregada é rica en matices, con termos en galego que achegan autenticidade e profundidade ao texto. Non obstante, esta densidade lingüística pode resultar desafiadora para algúns lectores, xa que require unha lectura atenta e reflexiva. A alternancia entre monólogos interiores e diálogos, así como a presenza de voces non humanas (como o can ou o rato), engade capas de significado e fai que a narrativa sexa tanto íntima como universal.

Temas principais

1. Exclusión e resistencia: A obra aborda a marxinalización dos personaxes, que son expulsados do sistema e obrigados a sobrevivir nas súas marxes. Vera, Emmy e Arturo representan distintas formas de exclusión: Vera perde o seu fogar e a súa identidade, Emmy é unha migrante que retorna á súa orixe en busca de pertenza, e Arturo é un axente do sistema que se converte en vítima do mesmo. A través deles, Noval explora como o capitalismo e a burocracia deshumanizan e descartan aos individuos.
2. A busca de comunidade: A idea dunha "sociedade dos coidados" emerxe como alternativa ao individualismo imperante. Os personaxes tentan crear vínculos baseados no apoio mutuo, aínda que isto implique renunciar ás seguridades do sistema. O diálogo entre o can e Vera sobre a necesidade dunha comunidade interespecífica é un dos momentos máis potentes da obra, pois cuestiona o antropocentrismo e propón unha convivencia baseada no respecto á diversidade.
3. A destrución e a reconstrución: A imaxe recorrente da demolición (o fogar de Vera, o polígono industrial) simboliza a destrución do pasado e a necesidade de empezar de novo. Porén, a obra non cae nunha visión nihilista; pola contrario, suxire que a verdadeira resistencia está en crear algo novo a partir dos cascallos. A escena na que Vera e Emmy acollen a animais e persoas fuxitivos é un exemplo diso.
4. O poder e a violencia: A presenza de axentes armados que disparan contra os excluídos reflicte a violencia estrutural do sistema. Arturo, como antigo axente, encarna a contradición entre cumprir ordes e cuestionar a súa moralidade. A súa caída en desgraza mostra como o sistema devora mesmo aos que lle serven.

Personaxes

• Vera: É o personaxe máis complexo, unha muller que perde todo e debe reconstruírse a si mesma. A súa evolución dende a pasividade ata a acción é unha metáfora da resistencia. A súa relación con Emmy e o can simboliza a posibilidade de amor e solidariedade en medio do caos.
• Emmy: Representa a forza e a vulnerabilidade. A súa morte tráxica é un punto de inflexión na narrativa, marcando o momento en que Vera debe seguir adiante sen ela.
• Arturo: É un personaxe tráxico, atrapado entre a obediencia e a dúbida. A súa incapacidade para integrarse na "sociedade dos coidados" e o seu desexo de volver ao sistema reflicten a dificultade de cambiar as estruturas internas de opresión.
• O can: Actúa como guía e filósofo, cuestionando os valores do sistema e propoñendo alternativas. A súa voz é unha das máis lúcidas da obra.

Crítica e valoración

A sociedade dos coidados é unha obra ambiciosa e necesaria, que combina a crítica social coa poesía. A súa forza reside na capacidade de Noval para crear imaxes poderosas e en como logra que o lector se identifique cos personaxes, malia a súa complexidade. Porén, a fragmentación narrativa pode facer que a lectura sexa densa nalgúns momentos, e algúns diálogos filosóficos resultan algo abstractos.

O final aberto, con Arturo morrendo no seu intento de regresar ao sistema, é desgarrador pero coherente coa mensaxe da obra: a verdadeira liberación require romper coas estruturas mentais do opresor. Non obstante, podería criticarse que a obra ofrece poucas solucións prácticas, limitándose a sinalar a necesidade de cambio sen profundar en como logralo.

Conclusión

En definitiva, A sociedade dos coidados é unha obra profundamente galega e universal, que fala das feridas do presente sen renunciar á esperanza. Alberte Momán Noval demostra un dominio excepcional da linguaxe e unha capacidade única para conectar o persoal co político. Aínda que non é unha lectura fácil, a súa profundidade e beleza fan dela un texto indispensable para entender os conflitos da nosa época. Recoméndase a lectores dispostos a enfrontarse a unha narrativa desafiadora e a reflexionar sobre as alternativas ao mundo que herdamos.